Een multifunctionele stadsdeelbibliotheek: een knooppunt in de sociale infrastructuur van Eindhoven

Opbouw van sociale infrastrcutuur 

In een tijd waarin stedelijke omgevingen zich voortdurend ontwikkelen en veranderen, wordt de rol van sociale infrastructuur steeds crucialer. De kwaliteit en beschikbaarheid van sociale infrastructuur, zoals buurtcentra, sportaccommodaties en parken, is volgens Klinkenberg (2018) de sleutel tot het versterken van het sociale kapitaal in wijken. Als deze fysieke plekken goed worden onderhouden en laagdrempelig zijn, kunnen ze mensen van verschillende achtergronden samenbrengen en bijdragen aan het opbouwen van vertrouwen en sociale cohesie.

De focus ligt in wijken met de grootste uitdagingen op het gebied van laaggeletterdheid, eenzaamheid en participatiegraad

Klinenberg (2018) beschrijft hoe bibliotheken kunnen fungeren als knooppunten in een sociale infrastructuur, wanneer ze een breed scala aan activiteiten en diensten aanbieden die aansluiten bij de behoeften van het publiek. Medewerkers spelen hierin een belangrijke rol door gastvrijheid te tonen naar diverse bezoekers en mensen met elkaar te verbinden (Klinenberg, 2018;. Brummel & Smits, 2021). De gemeente Eindhoven en de Bibliotheek Eindhoven, die beide actief zijn in de WSD Noord-Brabant Fontys, investeren samen met partners uit het sociale domein, onderwijs en de kunst- & cultuursector in de ontwikkeling van multifunctionele stadsdeelbibliotheken in verschillende stadsdelen. Hiermee willen ze de bibliotheekfunctie meer toekomstbestendig maken, ten gunste van de samenleving. De focus ligt in wijken met de grootste uitdagingen op het gebied van laaggeletterdheid, eenzaamheid en participatiegraad.

Woensel-Zuid: samen bouwen aan de stadsdeelbibliotheek

Woensel-Zuid is een van de aangewezen locaties voor een nieuwe stadsdeelbibliotheek in Eindhoven. Dit stadsdeel kenmerkt zich door een diverse en levendige inwonerspopulatie met veel ontwikkelvraagstukken. In het stadsdeel Woensel-Zuid wordt er vanuit een actiegerichte benadering een behoefteonderzoek gedaan onder bewoners. Zowel uitkomst als proces zijn van waarde voor een breed gedragen programma waarin bewoners zich herkennen en ketenpartners zich aan kunnen committeren.

Inmiddels hebben meer dan 200 bewoners hun stem laten horen en is er een fundament gebouwd voor een betrokken en actieve community

De afgelopen periode zijn er voor de stadsdeelbibliotheek volop ideeën en behoeften opgehaald bij bewoners tijdens diverse buurt- en ontmoetingsbijeenkomsten. Daarnaast worden bewoners actief aangemoedigd om een rol te pakken in de ontwikkeling. Het hart van de stadsdeelbibliotheek is immers ‘voor en door’ bewoners. Inmiddels hebben meer dan 200 bewoners hun stem laten horen en is er een fundament gebouwd voor een betrokken en actieve community. Met een team van circa 15 bewoners (het bewonerspanel) zijn de opgehaalde inzichten uitgewerkt tot de thema’s ontmoeting, ontwikkeling en eigenaarschap. De Bibliotheek Eindhoven en haar netwerkpartners hebben werkgroepen gevormd rondom deze thema’s. Onder begeleiding van Fontys Hogeschool wordt de kwalitatieve data door de partners gecodeerd tot een werkbare dataset. Daarnaast zijn er diverse focusgroepen, zoals VO leerlingen, senioren en Internationals waar het kernteam in Woensel-Zuid mee in gesprek is.

Woensel-Zuid: teruggeven aan de gemeenschap

De inzet en betrokkenheid van de lokale gemeenschap is een drijvende kracht in de ontwikkeling van de stadsdeelbibliotheek in Woensel-Zuid. Het is belangrijk om de beleving van alle bewoners actief te houden, door hen niet alleen te bevragen maar ook terug te geven. Daarom is er met kernpartners en het bewonerspanel toegewerkt naar de grote finale op 22 november, waarbij de opgehaalde inzichten in een ‘Biebfabriek’ werden gepresenteerd  aan alle 1537 bezoekers van stemlocatie Vitalis de Horst. Via een imposante houten constructie werden persoonlijke verhalen met behulp van beeld, geluid en tekst verteld. De Biebfabriek was het kloppende hart van Woensel-Zuid. Geïnteresseerden konden op voorhand hun stem laten horen via een enquête die was opgesteld met input uit het bewonerspanel. Op de dag zelf deelden bezoekers hun verhalen met het team van de stadsdeelbibliotheek Woensel-Zuid. Een ding hebben ze gemeen: ze willen bijdragen aan de ontwikkeling. En is dat tenslotte niet waar het om draait in gemeenschapsopbouw? Meedoen. En de persoonlijke verhalen die bewoners hebben en delen met elkaar. Als bouwstenen voor ‘palaces for the people’. Juist die verhalen krijgen een plek  in de nieuwe stadsdeelbibliotheek. Dat is de kracht van Woensel-Zuid.

Het is belangrijk om de beleving van alle bewoners actief te houden, door hen niet alleen te bevragen maar ook terug te geven

De betekenis van de stadsdeelbibliotheek voor het sociaal werk

Een goede sociale infrastructuur is van belang voor sociaalwerkpraktijken, omdat het de randvoorwaarden schept voor het ontstaan en in stand houden van sociale verbindingen. Over de betekenis van plekken als de bibliotheek voor sociaal werkers schrijven Brummel en Smits (2021):  ‘Het denken vanuit sociale infrastructuur en de betekenis van deze plekken voor personen kan sociaal werkers helpen om sociale interventies beter vorm te geven vanuit het perspectief van mensen zelf en wat zij waardevol vinden.’ (P17). Daarom volgt en ondersteunt Werkplaats Sociaal Domein Noord-Brabant Fontys de ontwikkeling van de stadsdeelbibliotheken in Eindhoven. De opgedane inzichten delen we in het werkveld, zodat we met elkaar werken aan het welzijn van individuen en de samenleving als geheel. 

Brummel, A., Smits, R. (2021). De betekenis van sociale infrastructuur. Journal of Social Intervention: Theory and Practice, 30(4), 13-19.
Klinenberg, E. (2018). Palaces for the people: How to build a more equal and united society. Random House.

Door: Marc Jacobs (community librarian Woensel-Zuid), Vincent Anker (buurtaanjager Woensel-Zuid) en Hanneke van Lieshout (docent en onderzoeker Fontys Sociale Studies).