Project KEUS: Ervaringskennis en Ervaringsdeskundigheid in de Participatiewet

Actieleren met gemeenten en uitvoerende organisaties Participatiewet

Het Lectoraat Klantenperspectief in Ondersteuning en Zorg begeleidt het actieleerproces van drie groepen bestaande uit drie gemeenten of uitvoeringsorganisaties, die elk aan vier bijeenkomsten en twee synergiebijeenkomsten deelnemen. Vanuit elke gemeente of uitvoeringsorganisatie is een beleidsmedewerker, een uitvoerder en een ervaringsdeskundige actief. Ook wordt de leefwereld goed vertegenwoordigd door kritische vrienden en ervaringsdeskundigen vanuit EAPN Nederland en Sterk uit Armoede. 

We onderzochten met elkaar ‘hoe kan ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid effectief geborgd worden in de gemeentelijke uitvoering van de participatiewet?’. Daarin deden we vijf kerninzichten op:

• Drie essentiële processtappen om draagvlak te creëren in de organisatie voor het inzetten van ervaringskennis en –deskundigheid
• Vier processtappen voor het positioneren van een ervaringsdeskundige
• Drie kernwaarden die een goede cultuur en samenwerking tussen beleidsmedewerkers, uitvoerders en ervaringsdeskundigen ondersteunen
• Bewustzijn over aanwezige ervaringskennis bij (eigen) medewerkers
• Inzet van ervaringsdeskundige(n) bij het vergroten van inwonersparticipatie

Processtappen om draagvlak te creëren & positioneren ervaringsdeskundige

Gebruik de processtappen als leidraad: ontwerp beleid of start direct met een pilot, afhankelijk van je organisatiecontext. Kies voor een flexibele aanpak: alle stappen zijn belangrijk, maar kunnen in verschillende volgorde worden doorlopen.

1. Organisatiescan: Breng in kaart waar ervaringskennis en –deskundigheid zich bevinden in de organisatie. Hoe wordt het ontsloten, en wie vertaalt het naar beleid? 
2. Gideosbende: Zoek gemotiveerde collega's, creëer ruimte voor pionieren, en sluit aan bij relevante overleggen of bijeenkomsten om anderen te inspireren.
3. Prevaluatie/Impact: Stel doelen vast voor resultaat en vooral voor groei, en plan evaluaties om de impact te meten.
4. Plek: Welke visie (inclusie- of herstelvisie) past bij de ervaringsdeskundige? En welke visie bij de vraag van de organisatie? Welke rol en taken passen daarbij? En welke competenties zijn vereist?
5. Voorwaarden: Wat is de opdracht, inclusief verantwoordelijkheden en aantal uren? Wie is de vaste buddy? Welke voorwaarden zijn er nodig voor het team of organisatie?
6. Ondersteuning: Hoe is er aandacht voor verschil in leerproces van de ervaringsdeskundige en van de organisatie? Wat moet afgesproken worden over mogelijke kwetsbaarheid? Wat moet het team of collega's leren?
7. Waardering: Hoe wordt de niet-financiële waardering vormgegeven? Wat is een passende financiële waardering?

Cultuur en waarden

De kern van verandering ligt in het versterken van waarden. Deze waarden vormen de basis voor nieuw gedrag en keuzes vanuit het project KEUS.

• Gelijkwaardigheid 
• Vertrouwen 
• Moed om te Groeien

Groei betekent samen experimenteren, ruimte nemen en geven, leren van fouten. Nieuwsgierig blijven, beweeg mee en durf ongemak te ervaren. 

Medewerkers met ervaringskennis

Stimuleer in je organisatie om ervaringskennis te delen. En wees daarin bewust van je eigen voorbeeldfunctie. Iedereen beschikt over kennis die is opgedaan door levenservaringen en die versterkt wordt door reflectie. Maak het bespreekbaar door een veilige omgeving te creëren. Besef dat de houding van een manager of collega's bepalend is voor het wel of niet delen van ervaringskennis. 

De inzet van ervaringsdeskundigen bij het vergroten van inwonersparticipatie

Inwoners met ervaringen kunnen op verschillende manieren participeren. Ervaringsdeskundigen kunnen hierin faciliteren door zowel de leefwereld als de systeemwereld te ondersteunen, in het ontsluiten en vertalen van ervaringskennis.

Het doel is niet het vergroten van participatie, maar om passende vormen aan te bieden die aansluiten bij de inwoner. Zodat het voor hen mogelijk is om de ervaringskennis te delen. Hoe beter de systeemwereld ondersteunt, hoe meer de leefwereld centraal blijft staan. 

Wat zeggen deelnemers over het actieleren?

Beleidsmedewerkers: “Neem en geef ruimte voor de omslag” en “Ik besef dat ik een voorbeeldfunctie heb of kan zijn naar anderen door eigen ervaringen te delen, en daardoor ruimte te bieden voor ervaringsdeskundigen."

Ervaringsdeskundigen: “Geef moed en zet negatieve ervaringen om in kracht” en “het is belangrijk om niet alleen te staan als ervaringsdeskundige: samenwerken en sparren zorgen voor collectieve ervaringskennis in de organisatie.”

Uitvoerders: “Conflicten en ander denken zijn nodig, maar vragen tijd” en “Er lijkt meer respect en vriendelijkheid aanwezig te zijn, nu er eigen ervaringen gedeeld zijn."

Leernetwerk Ervaringskennis en Ervaringsdeskundigheid in de Participatiewet
Sluit je aan bij de onderstaande actieleerbijeenkomsten XXL om ervaringen en goede voorbeelden uit te wisselen, samen te leren en te groeien. Meld je aan via Lieke Helmes (l.g.e.helmes@windesheim.nl). De data zijn:
Noord-Nederland: 25 september 2025
Midden-Nederland: 19 november 2025 
Zuid-Nederland: 5 februari 2026

Het doel? Een sterk leernetwerk vormen dat ervaringskennis en –deskundigheid effectief inzet in de Participatiewet. Hoewel de inzet van ervaringsdeskundigen in de zorg al gebruikelijk is, vraagt het werken binnen gemeenten en uitvoeringsorganisaties om een nieuwe blik op positionering en waardering.