Het meten van de impact van interprofessionele samenwerking

Een recent onderzoek van Fanchamps, Van Lambaart, Smeets, Stoyanov en Van Dongen (2024) is uitgevoerd vanuit het bijzonder lectoraat Interprofessionele samenwerking in de wijk. Dit lectoraat maakt deel uit van de Werkplaats Sociaal Domein Zuyd, waar praktijk, onderzoek en onderwijs elkaar versterken. In samenwerking met partnerorganisatie MIK & PIW Groep richt het lectoraat zich op het verbeteren van samenwerking tussen professionals in zorg, welzijn, onderwijs en kinderopvang, met het oog op meer samenhangende ondersteuning voor inwoners in de wijk. Binnen deze context onderzochten de auteurs hoe de impact van interprofessionele samenwerking op een zinvolle manier geëvalueerd kan worden. Het onderzoek laat zien dat het meten van impact niet alleen een kwestie is van verantwoorden, maar ook een krachtig middel kan zijn om professionals en organisaties te laten leren en verbeteren. Daarmee sluit het direct aan bij de missie van de Werkplaats Sociaal Domein Zuyd: het ontwikkelen van kennis en methodieken die direct toepasbaar zijn in de praktijk en die bijdragen aan duurzame vernieuwing van het sociaal domein.

Essentiële elementen

De onderzoekers benutten Group Concept Mapping (GCM), een methodiek die de kennis en ervaring van experts systematisch verzamelt en ordent (Kane & Rosas, 2018). Op die manier brachten zij in kaart welke elementen volgens deskundigen essentieel zijn voor een goede evaluatie van interprofessionele samenwerking in de gemeenschap. 
Dat het meten van de impact van IPS lastig is, heeft meerdere oorzaken. In tegenstelling tot klinische interventies, die vaak duidelijke en meetbare uitkomsten kennen, gaat IPS vooral over processen: samenwerking, afstemming, communicatie en leren in teams. Het succes ervan is sterk contextgebonden en afhankelijk van de betrokken professionals, organisaties en doelgroepen (Pelone et al., 2017). Dit maakt het moeilijk om universele indicatoren te formuleren. Bestaand onderzoek richt zich vaak op losse dimensies van IPS, zoals patiënt- cq cliënttevredenheid (Sangaleti et al., 2017), welzijn van professionals (Kaiser et al., 2018) of kosteneffectiviteit (Braithwaite et al., 2016). Hoewel dit waardevolle informatie oplevert, ontbreekt een integraal raamwerk dat de verschillende dimensies verbindt en houvast biedt om samenwerking systematisch te evalueren (Bookey-Bassett et al., 2017). Daarmee ontstaat het risico dat belangrijke inzichten verloren gaan en dat het leren van samenwerking onvoldoende wordt benut.

Samen reflecteren

Een belangrijke bijdrage van dit onderzoek is dat het evalueren van impact niet alleen wordt gezien als een verantwoordingsinstrument, maar ook als een kans om te leren. Wanneer teams samen reflecteren op wat goed gaat en wat beter kan, wordt evaluatie onderdeel van het leerproces en draagt het direct bij aan verbetering van de samenwerking (Arkesteijn et al., 2015; Sargeant et al., 2008). De studie van Fanchamps en collega’s maakt duidelijk dat geen enkel eenduidig model volstaat. In plaats daarvan is een hybride aanpak nodig: een combinatie van gestandaardiseerde uitkomstmaten die verantwoording mogelijk maken en contextgevoelige, kwalitatieve methoden die recht doen aan de complexiteit van samenwerking (Dixon-Woods et al., 2012). Zo’n model moet flexibel genoeg zijn om aangepast te worden aan de specifieke context, maar tegelijk voldoende structuur bieden om resultaten te kunnen vergelijken en delen. 

Het evalueren van de impact van interprofessionele samenwerking is complex, maar ook onmisbaar. Zonder zicht op wat samenwerking oplevert, blijft het lastig om keuzes te onderbouwen, kwaliteit te verbeteren en beleid te ontwikkelen. Het onderzoek van Fanchamps en collega s (2024) laat zien dat er behoefte is aan hybride, leergerichte evaluatiemodellen die zowel verantwoording mogelijk maken als samenwerking versterken. Door evaluatie te koppelen aan leren in de praktijk, kan de impact van IPS niet alleen zichtbaar worden gemaakt, maar ook daadwerkelijk vergroot.

Dr. Jerôme van Dongen, Lector, Zuyd Hogeschool & MIK en PIW groep, bijzonder lectoraat interprofessionele samenwerking in de wijk

Literatuur
Arkesteijn, M., Van Mierlo, B., & Leeuwis, C. (2015). The need for reflexive evaluation approaches in development cooperation. Evaluation, 21(1), 99 115.

Bookey-Bassett, S., Markle-Reid, M., McKey, C. A., & Akhtar-Danesh, N. (2017). Understanding interprofessional collaboration in the context of chronic disease management for older adults living in communities: A concept analysis. Journal of Advanced Nursing, 73(1), 71 84.

Braithwaite, J., Clay-Williams, R., Vecellio, E., Marks, D., Hooper, T., Westbrook, M., ... & Ludlow, K. (2016). The basis of clinical tribalism, hierarchy and stereotyping: A laboratory-controlled teamwork experiment. BMJ Open, 6(7), e012467.

Dixon-Woods, M., McNicol, S., & Martin, G. (2012). Ten challenges in improving quality in healthcare: Lessons from the Health Foundation's programme evaluations and relevant literature. BMJ Quality & Safety, 21(10), 876 884.

Fanchamps, N., Van Lambaart, F., Smeets, H. W. H., Stoyanov, S., & Van Dongen, J. J. J. (2024). Evaluating the impact of interprofessional collaboration in the community: A group concept mapping study. [Under review].

Kaiser, S., Patras, J., & Martinussen, M. (2018). Linking interprofessional work to outcomes for employees: A meta-analysis. Research in Nursing & Health, 41(3), 265 280.
Kane, M., & Rosas, S. (2018). Conversations about group concept mapping: Applications, examples, and enhancements. Sage Publications.

Pelone, F., Harrison, R., Goldman, J., & Zwarenstein, M. (2017). Interprofessional collaboration to improve professional practice and healthcare outcomes. Cochrane Database of Systematic Reviews, (6).

Reeves, S., Xyrichis, A., & Zwarenstein, M. (2018). Teamwork, collaboration, coordination, and networking: Why we need to distinguish between different types of interprofessional practice. Journal of Interprofessional Care, 32(1), 1 3.

Sangaleti, C., Schveitzer, M. C., Peduzzi, M., Zoboli, E. L. C. P., & Soares, C. B. (2017). Experiences and shared meaning of teamwork and interprofessional collaboration among healthcare professionals in primary health care settings: A systematic review. JBI Evidence Synthesis, 15(11), 2723 2788.

Sargeant, J., Loney, E., & Murphy, G. (2008). Effective interprofessional teams:  Contact is not enough  to build a team. Journal of Continuing Education in the Health Professions, 28(4), 228 234.

Wei, H., Horns, P., Sears, S. F., Huang, K., Smith, C. M., & Wei, T. L. (2022). A systematic meta-review of systematic reviews about interprofessional collaboration: Facilitators, barriers, and outcomes. Journal of Interprofessional Care, 36(5), 735 749.