Deelsessie Lerende praktijken - Met verschillende perspectieven werken aan bestaanszekerheid

Binnen Werkplaatsen Sociaal Domein wordt al jaren gewerkt aan complexe kwesties met zoveel verschillende betrokkenen met allemaal hun eigen belangen. De enige manier om dat aan te pakken is als je dat met elkaar doet en van elkaar leert. Door samen het ontwikkelproces van een lerende praktijk te doorlopen krijg je inzicht in waar de knelpunten zitten en hoe je hier je voordeel mee kunt doen.

Complexiteit omarmen

Renske Schamhart begint met dat niemand tegen bestaanszekerheid is: ‘Er is een uitdaging en iedereen is het er mee eens, en dan? Wij vormen dan een lerende praktijk. Maar de werkelijkheid binnen de lerende praktijk blijkt net zo complex te zijn als de uitdaging die we met elkaar aan het oplossen zijn. Want al die mensen met al die verschillende perspectieven staan net iets anders in de situatie. Maar wij zijn ervan overtuigd dat hardnekkige problemen alleen maar op te lossen zijn als je de complexiteit omarmt met mensen die heel verschillend naar de kwestie kijken.’

Fysieke context

Wat een lerende praktijk is, is een heel breed begrip. Leren vindt namelijk sowieso plaats. Het belangrijkste aan een lerende praktijk is de context, vervolgt Renske: ‘Als je geen rekenschap geeft van de omgeving waarin je je bevindt, dan heb je grote kans dat je onhandige dingen doet. In die context ontdekken we aspecten die nog niet in elk boekje over lerende praktijken beschreven staan. Een voorbeeld: de fysieke context. Of je ontmoetingen hebt in een universiteit, wijk of online, maakt uit voor hoe je je voelt, wat er uitgewisseld wordt en wat de uitkomst daarvan is.’

Eigenaarschap

Suzan van der Pas en Fatima Touzani delen een voorbeeld van een leergemeenschap in Katwijk, opgericht door Werkplaats Sociaal Domein Den Haag & Leiden samen met Welzijnskwartier Katwijk. Deze is opgericht om samen te werken aan het thema ‘eerder signaleren van armoede’. Suzan van der Pas benoemt twee belangrijke uitgangspunten binnen deze leergemeenschap: ‘Het eerste uitgangspunt is dat we werken vanuit verschillende perspectieven door verschillende organisaties en professionals te betrekken die begaan zijn met de doelgroep. Het andere uitgangspunt is eigenaarschap. We maken op verschillende manieren en locaties contact zodat iedereen zich eigenaar voelt.’

Investeer in gelijkwaardigheid

Fatima Touzani heeft veel verschillende vormen van lerende praktijken meegemaakt, het is niet altijd even makkelijk en vaak vergt het een lange adem. Het voorbeeld wat ze nu hebben gekozen is eentje dat wel goed loopt. Fatima: ‘Deze leerwerkgemeenschap is opgericht met als eerste doel om bij te dragen aan het verminderen van armoede in Gemeente Katwijk. We hebben er bewust voor gekozen om het nog kleiner te maken en te beginnen bij de wijk Koestal. Samen met de voorzieningen daar, onder andere een kerk, woningbouwvereniging, thuiszorg en mbo-school, zijn we gestart. De ontmoetingen zijn iedere keer ergens anders bij één van onze deelnemers, dus bijvoorbeeld bij de woningbouwvereniging of school. Op die manier investeer je in gelijkwaardigheid. We dragen gezamenlijk de verantwoordelijkheid dat iedereen aangehaakt blijft, dat je ervaring of kennis kan komen brengen maar het ook kan komen halen.’

Ont-moeten

‘Ons tweede doel is om een bijdrage te leveren aan het ontstressen van mensen in armoede’, vervolgt Fatima. ‘Wat kunnen we doen om mensen een middagje te bezorgen dat ze niet aan armoede hoeven te denken? Het eerste experiment was een sinterklaasfeest. Via ervaringsdeskundigen hebben we de mensen ontmoet die het niet breed hebben. Het was een prachtige middag. Nu zijn we bezig met Koningsdag organiseren.’ Een belangrijk punt is dat niet alle deelnemers overal aan mee moeten werken. Sommigen vinden organiseren leuk, anderen willen liever leren. ‘Ont-moeten. Er moet niks. Wel probeer je elke keer aansluiting te vinden van wie wil wat doen, zodat iedereen aangehaakt blijft.’

Alle deelnemers gaan in groepjes uiteen om met elkaar te praten. Drie vragen die ze meekrijgen:

1. Maak jij deel uit van een lerende praktijk, zou je deel uit willen maken en welke?
2. Herkennen jullie dat het niet vanzelf gaat en dat je spanningsvelden tegenkomt? Wat zijn die spanningsvelden?
3. Wat zijn de wijsheden wat jullie aan elkaar mee kunnen geven?    

Bij terugkomst in de plenaire sessie wordt de vraag gesteld: wat neem je mee uit de gesprekken die je hebt gevoerd in de break-out rooms? Enkele reacties: ‘Samenwerken en samen leren is in veel casuïstiek een struggle, maar misschien moeten we ons daar niet zo aan ergeren en het onderdeel maken van het leren’, ‘Elke deelnemer heeft een eigen proces, probeer je daar bewust van te zijn. Van elke ontmoeting leer je weer,’ en: ‘Je moet de moeizaamheid verdragen en doorzetten. Geef niet de hoop op maar ga steeds maar weer het gesprek aan.’

Dezelfde taal

Erik Jansen benoemt hoe belangrijk is dat je dezelfde taal spreekt en dat je elkaars belangen moet afkaarten. ‘Wat is jouw opvatting van rechtvaardigheid? Als je dit niet expliciet maakt, kun je een slag missen.’ Een deelnemer oppert dat ervaringsdeskundigen een rol kunnen spelen in het spreken van dezelfde taal. Zij hebben zelf ervaring in de systeemwereld en leefwereld. Ten slotte nog een laatste tip: bespreek wat je eigenlijk nog niet weet. Wat willen jullie verder verkennen? Waar is meer informatie over nodig?

Bekijk de opname

Voordat de Landelijke Werkplaats op 17 maart 2022 plaatsvond, is er een opname gemaakt over wat lerende praktijken zijn. Bekijk deze opname: